Lata 50-te to początek kryzysu w rozgrywkach żużlowych w Polsce. W obliczu tego kryzysu oraz skomplikowanych losów „czarnego” sportu w stolicy Wielkopolski, prezentujemy na naszych łamach cykl artykułów pod wspólnym tytułem: „Historia sportu żużlowego w Poznaniu”. Dzisiaj część trzecia. Zapraszamy do lektury.
Kryzys lat 50-tych
W 1951 roku zlikwidowana została II liga i zakazano startów na bieżniach lekkoatletycznych. Poznańskie zespoły zmuszone zostały do występów w Poznańskiej Lidze Okręgowej.
W 1952 r. rozgrywki drużynowe w PLO odbywały się w trzech grupach eliminacyjnych. Zawody w Poznaniu odbyły się 18 maja 1952 r., a najlepszą ekipą okazała się miejscowa Unia (23 pkt.). Na kolejnych miejscach uplasowały się drużyny: Spójni Gniezno (14 pkt.), Kolejarza Piła (9 pkt.) i Kolejarza Poznań (4 pkt.).
Pozostałe turnieje dwóch grup eliminacyjnych odbyły się w Lesznie i Ostrowie.
Z kolei turniej finałowy rozegrany został w Rawiczu 8 czerwca 1952 r., gdzie najlepszą drużyną okazała się Gwardia Śrem (19 pkt.) przed Stalą II Ostrów (18 pkt.) i Unią Poznań (13 pkt.).
Niestety lata 50-te to przede wszystkim próby likwidacji sportu żużlowego w Poznaniu. Rozwiązana została sekcja żużlowa Kolejarza, a poznańska Unia w latach 1953-1955 swoje mecze rozgrywała na betonowych torach w Szczecinie, Kaliszu, Włocławku i Poznaniu ze względu na przystosowanie poznańskiego obiektu dla potrzeb lekkoatletów i kolarzy. Natomiast Gwardia Poznań rozpoczęła budowę nowego obiektu w Lasku Golęcińskim.
W 1953 r. rozgrywki w PLO odbyły się w takim samym systemie jak rok wcześniej. Finał odbył się 19 lipca w Lesznie, a kolejność tego turnieju była następująca: 1. Unia II Leszno (25 pkt.), 2. Gwardia Krotoszyn (14 pkt.), 3. Włókniarz Piła ( 12 pkt.) i 4. Gwardia Śrem (4 pkt.).
W 1954 roku nastąpiło oficjalne otwarcie nowego stadionu żużlowego w poznańskim Lasku Golęcińskim, który istnieje do dzisiaj. Pierwsze zawody odbyły się 16 maja i była to rywalizacja drużynowa, a zawodnicy startowali na maszynach przystosowanych. Najlepsi okazali się żużlowcy Gwardii Krotoszyn, którzy wyprzedzili Stal Ostrów i Unię II Leszno.
W 1955 roku miała miejsce kolejna reorganizacja rozgrywek ligowych w Polsce. Ponownie nastąpił podział na I i II ligę. W tym też roku reaktywowano poznańską Gwardię, ale tylko dzięki przeniesieniu do stolicy Wielkopolski Gwardii Krotoszyn. Były duże szanse na występ drużyny z Grodu Przemysława w II lidze, ale niestety w wyniku braku sprzętu poznaniacy musieli zadowolić się po raz kolejny występami w Poznańskiej Lidze Okręgowej. W skład drużyny wchodzili wówczas: Z. Garyantosiewicz, K. Olejnik, W. Świątkowski i W. Zieliński.
Tabela grupy B PLO w sezonie 1955:
1. Kolejarz Piła 2 6 37
2. Gwardia Poznań 2 5 38
3. Unia II Leszno 3 4 42
4. Sparta Śrem 2 4 39
5. Stal Ostrów 1 2 16
6. Start Gniezno 1 1 15
7. Kolejarz Skalmierzyce 1 1 13
Bracia Świtałowie i początek końca
Najlepszymi żużlowcami lat 50-tych wywodzącymi się z Poznania byli bez wątpienia bracia Świtałowie - Rajmund i Norbert.
Gdy zlikwidowano poznańska Unię w 1952 r. bracia Świtałowie zostali zawodnikami Kolejarza Rawicz, a w latach 1953-1954 wzmocnili CWKS Wrocław. Od 1955 r. obaj byli żużlowcami bydgoskiej Gwardii, przy czym Rajmund aż do zakończenia swojej kariery sportowej w 1972 r., a Norbert do 1970 r., gdyż w latach 1971-1973 reprezentował jeszcze ekipę Startu Gniezno.
W 1955 roku kłopoty sprzętowe były przeszkodą nie do przebycia w zgłoszeniu poznańskiej Gwardii do rozgrywek II ligi, ale już w następnym sezonie (1956) Gwardia wystartowała na drugim froncie i została przydzielona do grupy północnej zajmując ostatecznie szóstą lokatę. Barw ekipy z Grodu Przemysława bronili: Garyantosiewicz, Gomoliński, Maik, Nowacki, Olejnik, Świątkowski i Zieliński.
Tabela grupy północnej II ligi w sezonie 1956:
1. Włokniarz Częstochowa 14 26 473:223
2. Stal Gorzów 14 23 453:295
3. AMK Katowice 14 15 372:364
4. Resovia Rzeszów 14 14 344:333
5. Sparta Śrem 14 13 367:385
6. Gwardia Poznań 14 12 360:378
7. Start Gniezno 14 7 277:453
8. Kolejarz Piła 14 2 259:489
27 czerwca 1956 r. miało miejsce ważne wydarzenie, które jak się później okazało wpłynęło na dalsze losy sekcji żużlowej w Poznaniu. Tego dnia na stadionie w Lasku Golęcińskim rozegrano mecz towarzyski pomiędzy miejscową Gwardią a Rudą Hvezdą Praga, który zakończył się zwycięstwem gości 38:33. Poznańskich barw bronili bracia Świtałowie, którzy byli wówczas zawodnikami klubu z Bydgoszczy. Obaj wywalczyli po 9 punktów.
Na rewanż do Pragi poznaniacy pojechali bez zgody PZMot-u. Mecz w stolicy naszych południowych sąsiadów odbył się 18 kwietnia 1957 r. Była to czarna data w historii sportu żużlowego w Poznaniu. Żużlowa centrala ukarała już wówczas Olimpię roczną dyskwalifikacją po czym sekcja żużlowa w stolicy Wielkopolski została rozwiązana.
Swój ostatni mecz Olimpia Poznań rozegrała 19 czerwca 1957 r., a jej rywalem była ponownie Ruda Hvezda Praga. I tym razem goście okazali się lepsi wygrywając 42:30. Najwięcej punktów dla gospodarzy wywalczył na co dzień reprezentujący Kolejarza Rawicz Florian Kapała, który zapisał na swoim koncie 11 punktów i ustanowił najlepszy czas dnia – 78,2 sek.
19 października 1958 r. rozegrano jedyne zawody żużlowe na poznańskim torze w tym roku. Zespół złożony z żużlowców Polonii Bydgoszcz i Legii Warszawa uległ duńskiej drużynie Monarkerna 27:45, a najwięcej punktów dla polskiej ekipy wywalczyli: M. Kajzer 9, M. Połukard 5, Goździk 4, N. Świtała, R. Świtała i Rogal po 3.
Późniejsze lata to przede wszystkim turnieje o Puchar Międzynarodowych Targów Poznańskich, gościnne występy Stali Gorzów oraz jednoroczny epizod Poloneza Poznań.
W 2004 r. reaktywowano sport żużlowy w stolicy Wielkopolski, a rok później rozegrano pierwsze turnieje na torze w Lasku Golęcińskim. W latach 2006-2011 kibice mogli emocjonować się zmaganiami „Skorpionów” na II i I-ligowych torach.
Po kolejnej reaktywacji „czarnego” sportu zorganizowano w Poznaniu cykl trzech turniejów pod nazwą Lotto Poznań Speedway Cup. W 2016 roku na stadionie Olimpii swoje mecze w roli gospodarza w najwyższej klasie rozgrywkowej odjechali żużlowcy Betardu Sparty Wrocław. W minionym sezonie ekipa ze stolicy Wielkopolski występująca pod nazwą Naturalna Medycyna PSŻ Poznań zajęła czwarte miejsce po rundzie zasadniczej i awansowała do fazy play off.
źródło: Express Poznański 1995
